HƯƠNG THU
TƯ LIỆU VĂN HỌC
Năm 2010, thân phụ tôi – nhà thơ Minh Hồ – một trong những cây bút thơ ĐL lão làng được mọi người kính trọng ở làng thơ, ngày ấy, trong một buổi gặp gỡ bạn văn chương ở tại tư gia, ông cụ và các bậc tiền bối có bàn về “Nhất Thất Lệnh”, qua cuộc mạn đàm, tôi được biết đó là một thể thơ cổ, viết theo lối Từ, trong Từ phổ đời nhà Tống (Trung Quốc). Khi ấy tôi ko mấy quan tâm, song, sau này khi làm công tác nghiên cứu văn chương, tiếp cận và khám phá nhiều thể thức văn học, tôi đã bắt gặp “Nhất Thất Lệnh”, với một vài bài Hán thi. Song tài liệu về thể thơ này ko nhiều, chợt nhớ buổi trà đàm của ông cụ thân sinh với bạn thơ năm nào mà tiếc ngẩn ngơ, giờ các cụ đã lần lượt về với “Thế giới người hiền” cả rồi, muốn thỉnh ý cũng ko còn cơ hội.
Qua tham khảo một số tài liệu như: bộ sách “Văn học Trung Quốc” gồm hai quyển, thượng và hạ, Khai Trí xuất bản năm 1970. “Cổ thi ” – bộ Quốc gia giáo dục in ấn – 1961…vv… Cũng ko tìm thấy thông tin nào nhiều hơn những gì bản thân mình đã biết.
Cảm thấy đây là một thể thơ khá thú vị không thua kém gì thơ ĐL. Vì vậy tôi muốn giới thiệu với bạn đọc, như một cách tri ân người đi trước đã để lại cho hậu thế một thể thơ khá đặc biệt đã mai một với thời gian.
Tại sao gọi là Nhất Thất Lệnh? Vì bài thơ mở đầu chỉ bằng một từ, đó cũng là tựa đề của bài thơ và bài thơ kết thúc ở liên thứ bảy.
Bây giờ chúng ta bắt đầu khám phá Nhất Thất Lệnh nhé.
1. Cấu trúc:
Như đã nói ở trên, bài thơ được mở đầu bằng một từ duy nhất, đó cũng là tựa đề của bài thơ, là một DANH TỪ, ko phải bất kỳ loại từ nào. Hãy tạm xem đó là liên một của bài thơ.
Liên hai, gồm hai vế “nhị ngôn” đối nhau
Liên ba, gồm hai vế “Tam tự” đối nhau
Liên bốn, gồm hai vế “Tứ ngôn” đối nhau
Liên năm, gồm hai vế “ngũ ngôn” đối nhau.
Liên sáu, gồm hai vế “lục ngôn” đối nhau.
Liên bảy, gồm hai vế “Thất ngôn”, đối nhau.
2. Vần: tất cả các liên đều vần với nhau, theo vần của liên 1 (tựa bài thơ)
3. Luật bằng trắc
– liên 2, liên 3, liên 4, theo luật đối thanh của câu đối giữa hai vế trong câu.
– liên 5: theo luật bằng trắc của ngũ ngôn
– liên 6: theo luật bằng trắc của “lục ngôn”
– liên bảy: theo luật bằng trắc của “thất ngôn”.
4. Nội dung:
– Liên hai, liên ba: khai đề, tả thực về đề tài (có thể sử dụng nghĩa đen và nghĩa bóng)
– liên 4, liên 5: đóng vai cặp trạng
– liên 6: đóng vai cặp luận
– liên 7: kết.
5. Ghi nhớ: Nhất Thất Lệnh, là thể thơ mượn đề tài để luận về nhân sinh quan, thế giới quan.
Từ một từ thôi, mà triển khai ra được những triết lý nhân sinh sâu sắc, lúc ấy bài thơ mới thật sự đúng tinh thần của Nhất Thất Lệnh. Đặc biệt thể thơ này nếu viết dưới dạng Hán thi càng ưu việt.
Sau đây là bài thơ Nhất Thất Lệnh của tác giả Cỗ Dã Tử.
Thiên
天
有道, 無邊
除性惡, 養心賢
死生由命, 離合隨緣
世上不生業, 雲間莫問仙
若得無求無怨, 必成自我自然
前身幾度抽刀斬, 後日何人高枕眠
Thiên
Hữu đạo, vô biên
Trừ tính ác, dưỡng tâm hiền
Tử sinh do mệnh, ly hợp tuỳ duyên
Thế thượng bất sinh nghiệp, vân gian mạc vấn tiên
Nhược đắc vô cầu vô oán, Tất thành tự ngã tự nhiên
Tiền thân kỷ độ trừu đao trảm, Hậu nhật hà nhân cao chẩm miên.
Dịch nghĩa:
Trời
Có đạo, vô biên
Trừ diệt tính ác, nuôi dưỡng tâm hiền
Sống chết do số mệnh, tan hợp tuỳ cơ duyên
Ở đời không gây nghiệp chướng, trên mây chẳng cậy thần tiên
Nếu đạt được không đòi hỏi không oán hận, tất trở thành tự thân mình hợp tự nhiên
Kiếp trước bao lần vung đao chém (làm việc ác), ngày sau ai người gối cao đầu ngủ yên?
CỖ DÃ TỬ
Người viết bài cũng xin góp vui một bài vậy.
Sương
Lệ nhỏ, tình vương
Ngọc trăm hạt, mộng nghìn chương
Khi mờ phố thị, lúc phủ biên cương
Lung linh rồi huyễn ảnh,
Thao thiết gì dư hương?
Vạn dặm đau lòng viễn khách
Một ta xót nỗi đêm trường
Ai hay giữa chốn phồn hoa ấy
Có kẻ riêng mình mãi nhớ thương!
HƯƠNG THU
TT UNESCO NGHIÊN CỨU VĂN CHƯƠNG VIỆT NAM
Hay quá chị ..Cám ơn chị bài viết hướng dẫn một thể thơ cổ tuyệt diệu .
Thật quý báu! Cám ơn chị đã giúp em, và có lẽ cùng nhiều người, được biết thêm một thể thơ Đường thú vị. Từ trẻ dại, em đã đến với nhiều thể thơ Đường, kể cả thơ Yết hậu ít người làm. Nhưng đây là lần đầu tiên nhờ chị, em may mắn được biết thêm thể thơ thú vị này. Em sẽ làm thử những khi có thể. Chúc chị đêm an lạc Hương Thu ạ!