Một vài giải pháp cho các thành phố sáng tạo sau sáp nhập địa giới hành chính

Tác giả: HÀ AN

(Ngày Nay) -Các thành phố sáng tạo cần hướng đi mới sau sáp nhập địa giới hành chính. Theo các chuyên gia, hướng đi này cần đảm bảo các thành phố không chỉ nằm ở việc duy trì danh hiệu mà còn thích ứng linh hoạt, biến khó khăn thành cơ hội, để sáng tạo thực sự trở thành động lực phát triển bền vững cho địa phương và quốc gia.

                                        Show diễn “Tinh hoa Bắc Bộ” được trình diễn ngay trên mặt hồ Đình Làng Đa Phúc, Quốc Oai, Hà Nội.

Nâng cao vị thế thành phố trên bản đồ thế giới.

 Mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO được thành lập vào năm 2004 nhằm kết nối các thành phố có tiềm năng sáng tạo, thúc đẩy hợp tác quốc tế trong việc phát triển văn hóa, bảo tồn di sản và thúc đẩy kinh tế thông qua các ngành công nghiệp sáng tạo.

NESCO xác định 7 lĩnh vực sáng tạo chính mà các thành phố có thể đăng ký tham gia, bao gồm: nghệ thuật ẩm thực, thủ công mỹ nghệ và nghệ thuật dân gian, thiết kế, điện ảnh, văn học, nghệ thuật truyền thông, và âm nhạc.

Mục tiêu mạng lưới hướng đến là thúc đẩy sự hợp tác giữa các thành phố thành viên, từ đó hỗ trợ phát triển kinh tế bền vững và bảo vệ, phát huy các giá trị văn hóa độc đáo. Các thành phố trong mạng lưới có thể chia sẻ các dự án, sáng kiến và cách tiếp cận sáng tạo để giải quyết những thách thức toàn cầu như sự bùng nổ đô thị, biến đổi khí hậu, và bất bình đẳng xã hội.

Khi tham gia mạng lưới, các thành phố không chỉ được UNESCO hỗ trợ về kỹ thuật và nguồn lực trong thực hiện các dự án sáng tạo, mà còn có cơ hội thúc đẩy du lịch và quảng bá hình ảnh, tiếp cận các nguồn lực tài trợ và hợp tác quốc tế, đồng thời học hỏi những kinh nghiệm quý báu từ những thành phố sáng tạo khác trên toàn cầu…

Tính đến nay, mạng lưới có hơn 300 thành phố từ khắp các châu lục trên thế giới với mức thu nhập và dân số khác nhau, tất cả đều cam kết đặt sự sáng tạo và nền kinh tế sáng tạo là cốt lõi trong việc phát triển đô thị để tiến tới các thành phố an toàn, hội nhập và phát triển bền vững.

UNESCO khuyến khích các thành phố không chỉ tìm kiếm cơ hội kinh tế, mà còn xây dựng cộng đồng mạnh mẽ và đầy sức sống. Bằng cách chia sẻ những kinh nghiệm và thực tiễn tốt nhất, các thành phố trong mạng lưới mở ra một con đường mới cho sự hợp tác toàn cầu, học hỏi lẫn nhau và phát triển bền vững. Mỗi thành phố, với di sản văn hóa độc đáo của riêng mình, không chỉ bảo tồn mà còn làm sống dậy những giá trị văn hóa, làm cho chúng trở thành nguồn cảm hứng cho thế hệ mai sau.

                                                  Lễ hội Áo dài du lịch là một điểm nhấn đặc biệt trên hành trình sáng tạo của Hà Nội

Việt Nam hiện có 3 thành phố được công nhận danh hiệu Thành phố sáng tạo UNESCO là Hà Nội ( được UNESCO công nhận năm 2019 trong lĩnh vực thiết kế), Hội An (được công nhận năm 2023 trong lĩnh vực thủ công và nghệ thuật dân gian), Đà Lạt (được công nhận năm 2024 trong lĩnh vực âm nhạc).

Có hai thành phố là TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng trước thời điểm sáp nhập địa giới hành chính đã đặt mục tiêu trở thành các thành phố tiếp theo nhận danh hiệu thành phố sáng tạo UNESCO trong lĩnh vực điện ảnh. Ba địa phương khác là Cần Thơ, Bến Tre, Vĩnh Long thông qua dự án hợp tác công tư SOVICO- UNESCO cũng được hỗ trợ kỹ thuật để tham gia lộ trình đăng ký trở thành thành phố sáng tạo của UNESCO.

Cả 3 thành phố được công nhận danh hiệu Thành phố sáng tạo UNESCO đều nhận được những giá trị tích cực, gặt hái được những thành tựu đáng kể trong lĩnh vực văn hóa, sáng tạo, hướng tới mục tiêu phát triển công nghiệp văn hóa thành ngành kinh tế mũi nhọn.

                                      Không gian Lễ hội tại Khu đô thị Mailand Hanoi City, một điểm đến thú vị phía Tây Hà Nội.

Đơn cử như Hà Nội. Kể từ khi trở thành thành viên của Mạng lưới các thành phố sáng tạo năm 2019, Hà Nội đã luôn nỗ lực triển khai các sáng kiến, giải pháp phát huy tiềm năng sáng tạo thành nguồn lực phát triển, thực hiện có hiệu quả các cam kết của thành phố với UNESCO.

Thành phố đã ban hành nhiều cơ chế, chính sách, kế hoạch để thúc đẩy xây dựng Thành phố sáng tạo, tiêu biểu là Nghị quyết số 09-NQ/TU, ngày 22/2/2022 của Thành ủy về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045; Kế hoạch số 102/KH-UBND, ngày 1/4/2022 của Ủy ban nhân dân thành phố Hà Nội về thực hiện các sáng kiến gia nhập mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO đến năm 2025, đồng thời phối hợp với các bên liên quan tổ chức nhiều chương trình, hoạt động nhằm hiện thực hóa các sáng kiến, cam kết với UNESCO.

Quyết tâm chính trị cao độ đó đã tạo tiền đề để ngành công nghiệp sáng tạo của Hà Nội gặt hái được những thành tựu đáng kể. Thành phố đã trở thành một trung tâm văn hóa đa dạng với nhiều sự kiện nghệ thuật nổi bật như các Tuần lễ Thiết kế sáng tạo được tổ chức hằng năm, mỗi năm có một màu sắc mới lạ, sự nở rộ của các không gian công cộng và các nghệ thuật đường phố.

Tinh thần sáng tạo đã truyền cảm hứng cho các hoạt động khởi nghiệp, đặc biệt là nỗ lực đổi mới các hoạt động văn hóa nghệ thuật ở Thủ đô, với “Đêm thiêng liêng” ở Khu di tích Nhà tù Hỏa Lò, Tour đêm với công nghệ 3D mapping với chủ đề “Tinh hoa đạo học”, hay Tour đêm “Giải mã Hoàng thành Thăng Long”…

Chuyển đổi số trong lĩnh vực văn hóa được thực hiện tích cực ở các bảo tàng như: Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam, Bảo tàng Lịch sử Quốc gia, Bảo tàng Hà Nội, Bảo tàng Hồ Chí Minh… Đặc biệt là sự sinh động, sáng tạo trong việc tổ chức các Tuần lễ Thiết kế sáng tạo, Tuần lễ Du lịch áo dài, Lễ hội Quà tặng du lịch… với hàng loạt các hoạt động, triển lãm đi kèm, đã tạo nên sức sống mới cho văn hóa Thủ đô.

Cùng với đó, Hà Nội đã dần trở thành điểm đến hàng đầu của các sự kiện nghệ thuật quốc tế. Nếu như lễ hội âm nhạc quốc tế Monsoon Gió mùa, Liên hoan phim quốc tế Hà Nội được tiếp tục với quy mô và chất lượng ngày càng tốt hơn, thu hút được sự quan tâm của nghệ sĩ tên tuổi ở trong và ngoài nước, thì các sự kiện của BlackPink, Kenny G hay Bond… thực sự đã giúp Hà Nội đánh dấu tên mình là một trong những điểm đến cho nghệ thuật quốc tế ở khu vực và trên phạm vi toàn cầu.

Bên cạnh các hoạt động, cơ sở hạ tầng sáng tạo cũng được Hà Nội quan tâm đầu tư mạnh mẽ. Các trung tâm nghệ thuật, không gian sáng tạo, và khu công nghệ được phát triển, tạo điều kiện lý tưởng cho các nghệ sĩ, nhà thiết kế và nhà sáng lập khởi nghiệp. Tiêu biểu là Nhà hát Hồ Gươm, Trung tâm Nghệ thuật Đương đại Vincom, Toong Co-working Space, Tổ Chim Xanh, Ơ kìa Hà Nội, Hanoi Creative City… và rất nhiều địa điểm khác trở thành nơi hội tụ của những ý tưởng đổi mới và sáng tạo.

Việc gia nhập mạng lưới UNESCO không chỉ giúp Hà Nội quảng bá văn hóa và sáng tạo nghệ thuật, mà còn thúc đẩy các ngành công nghiệp sáng tạo, từ đó tạo ra cơ hội hợp tác quốc tế và nâng cao vị thế của thành phố trên bản đồ thế giới.

Thông qua quan hệ đối tác công – tư góp phần thúc đẩy một ngành công nghiệp văn hóa sáng tạo vô cùng năng động và hướng đến giới trẻ, Hà Nội đã chứng minh văn hóa có thể được coi là động lực cho phát triển kinh tế-xã hội khi huy động nguồn năng lượng trẻ dồi dào để đổi mới và biến Hà Nội thành một nơi chốn tốt đẹp hơn cho mọi công dân.

 Lễ hội Thiết kế sáng tạo Hà Nội là thí dụ điển hình

                                cho thấy sự thành công của thành phố trong việc hiện thực hóa tầm nhìn trở thành Thủ đô sáng tạo của Việt Nam.

Cần hướng đi mới cho các thành phố sáng tạo sau sáp nhập địa giới hành chính

Từ ngày 1/7/2025, việc sắp xếp, sáp nhập địa giới hành chính cấp tỉnh chính thức được áp dụng tại Việt Nam theo nghị quyết của Quốc hội. Sau khi thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp, Hội An và Đà Lạt không còn mang danh nghĩa thành phố. Việc này ít nhiều có ảnh hưởng đến việc thực hiện các cam kết với UNESCO.

Bộ Văn hóa, Thể thao & Du lịch đã tham vấn UNESCO về vấn đề này, song chính UNESCO cũng chưa có tiền lệ tương tự. UNESCO khuyến cáo, việc thay đổi mô hình hành chính là trên danh nghĩa, điều quan trọng là Việt Nam có tiếp tục thực hiện các cam kết về thành phố sáng tạo hay không. UNESCO sẽ tiến hành rà soát định kỳ 4 năm một lần, nếu địa phương không thực hiện được cam kết sẽ có thể bị đề nghị rút khỏi mạng lưới thành phố sáng tạo.

Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cũng đã tham vấn cùng các địa phương để tìm giải pháp. Phương án đang được tính đến là thành lập “Ban điều hành thành phố sáng tạo” ở địa phương sở hữu di sản do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh đó chủ trì, với sự tham gia của đại diện các phường, xã nằm trong phạm vi thành phố cũ. Ban điều hành này sẽ là đầu mối tiếp tục triển khai các cam kết quốc tế, duy trì hoạt động sáng tạo văn hóa-nghệ thuật, đồng thời chịu trách nhiệm báo cáo kết quả với UNESCO. Đây là bước đi cần thiết để bảo đảm tính liên tục và uy tín của Việt Nam trong mạng lưới sáng tạo toàn cầu. Nếu không có một cơ chế điều phối thống nhất, nguy cơ gián đoạn cam kết là có thật, đặc biệt khi các hoạt động sáng tạo vốn đòi hỏi sự phối hợp đồng bộ giữa chính quyền, nghệ nhân, nghệ sĩ và cộng đồng.

 Nỗi lo Hội An không còn là thành phố sau sáp nhập địa giới hành chính

                                            thì danh hiệu thành phố sáng tạo UNESCO có còn được công nhận và phát huy hiệu quả?

Theo các chuyên gia, Hội An và Đà Lạt dù đã thay đổi mô hình hành chính, vẫn có thể khẳng định thương hiệu toàn cầu nếu biết phát huy sức mạnh cộng đồng và sáng tạo.

Khi không còn bó buộc vào khái niệm “thành phố” theo nghĩa truyền thống, Hội An và Đà Lạt có thể phát huy tính linh hoạt, huy động sức mạnh từ nhiều cộng đồng địa phương cùng tham gia. Hội An với lợi thế là đô thị cổ, lĩnh vực thủ công và nghệ thuật dân gian, có thể xây dựng mô hình gắn kết giữa phường, xã và làng nghề truyền thống. Đà Lạt, vốn là “thành phố âm nhạc”, có thể mở rộng hoạt động ra nhiều không gian văn hóa khác nhau, thay vì tập trung trong ranh giới hành chính hẹp. Vấn đề mấu chốt là phải có một cơ chế rõ ràng để bảo đảm sự cam kết và nguồn lực thực hiện.

Hy vọng trong thời gian tới, việc triển khai tiếp tục các cam kết trong hợp tác chiến lược SOVICO- UNESCO hỗ trợ mạng lưới các thành phố sáng tạo của UNESCO tại Việt Nam sẽ có những hướng đi, hỗ trợ mới phù hợp với tình hình thực tiễn, đảm bảo các thành phố sáng tạo được công nhận sau khi sáp nhập địa giới hành chính vẫn phát huy được sứ mệnh của mình trong mạng lưới, góp phần thúc đẩy nền kinh tế sáng tạo, công nghiệp văn hóa trong sự phát triển toàn diện và bền vững của Việt Nam.

Nguồn: Tạp chí Ngày Nay (Liên hiệp hội UNESCO VN)