Cảm nhận văn học
Người viết: HƯƠNG THU
Khói chiều, đơn giản là một người yêu thơ và sáng tác thơ từ những năm trước 75, khi anh ấy còn là sinh viên của trường Đại học Dược Khoa và Đại học Luật khoa SG. Thời gian, mọi thứ đều xê dịch và đổi thay, song tình yêu thơ trong trái tim “chàng trai xứ Huế” năm ấy vẫn nguyên vẹn như thủa nào, dù bây giờ “chàng” đã là một nhà nghiên cứu khoa học của một viện nghiên cứu ở Úc.
Tác giả Khói Chiều và mẹ ( Nhà thơ Thanh Tương)
Thơ Khói Chiều luôn mang hơi thở nhẹ nhàng và truyền cảm, một chút hoài niệm, một chút tiếc nhớ một thời đã xa, những dấu ấn khó phai mờ của kỷ niệm… Bài thơ “Đang Phai” là một trong những bài thơ như thế của tác giả Khói Chiều.
Với nhiều nhà thơ, không gian hoài niệm luôn là thứ được chạm đến nhiều nhất để viết thành tác phẩm, bởi ở đó, dù hoan ca hay buồn đau, vẫn là những ký ức, là nơi kết nối giữa hiện tại và quá khứ, giữa thực và mơ. Khói Chiều cũng vậy, anh luôn chạm vào quá khứ, nhưng bằng cách riêng của mình, với giọng thơ nhẹ nhàng, trầm ấm, và đầy thiết tha. “Đang Phai” là một minh chứng tiêu biểu.
Ngay từ cái tựa đề, đã cho người đọc cảm nhận được sự biến dịch của thời gian, không phải “đã” chấm dứt, mà hành trình ấy vẫn “đang” tiếp diễn, thời gian vẫn đang trôi đi, hoàng hôn đang dần tắt phía chân trời, chiếc lá đang úa vàng dần… một trạng thái chuyển động giữa còn và mất, giữa sáng và nhạt, giữa hiện hữu và tan biến. Những kỷ niệm đẹp một thời cứ thế tuột dần khỏi tầm tay từng chút một, để lại trong lòng người đọc một chút bâng khuâng, một chút ngậm ngùi
“Công viên đó, bây giờ đây trống vắng,
Và chỉ còn từng chiếc lá đang phai!”
“Từng chiếc lá đang phai” – một tiếng thở dài thật nhẹ, đủ cho niềm cảm xúc lắng xuống, thấm vào tâm tư và ở đó thật lâu.
“Và từ đó đường đời chia mấy ngả,
Lòng bâng khuâng cứ mãi nhớ thương về…”
Cụm từ “Và từ đó” được tác giả lập lại trong suốt bốn khỗ của bài thơ, không chỉ là nhịp điệu của một điệp khúc, mà chính là sự diễn tả của bước đi thời gian trong tâm tưởng, trong vùng ký ức bộn bề thương nhớ, với những lát cắt khác nhau của một chuyện tình, một khoảng đời đã trôi qua. Nó vừa khởi đầu, vừa kết thúc trong nhớ thương nhẹ nhàng dành cho những ngày tháng cũ đã xa.
Đọc thơ Khói Chiều, người đọc sẽ thấy ở đó rất giàu hình ảnh, những hình ảnh thật nên thơ: đoàn tàu, sân ga, công viên, chiếc lá… tất cả đều gợi lên sự chia xa, buồn nhẹ nhàng mà thấm thía, đó là motif của những người sáng tác thơ mới ở thời kỳ đầu và kéo dài cho đến trước khi thơ hiện đại xuất hiện.
Ví dụ như Tế Hanh với “ Những ngày nghỉ học”
Những ngày nghỉ học tôi hay tới
Đón chuyến tàu đi đến những ga
Tôi đứng bơ vơ xem tiễn biệt
Lòng buồn đau xót nỗi chia xa.
(Tế Hanh)
Motif cũ, nhưng cảm xúc đem đến cho người đọc vẫn tươi nguyên – đó là điều tác giả Khói Chiều đã làm được.
Và từ đó nắng về miền phố mới,
Để cơn mưa chợt đến, thật bất ngờ,
Câu thơ cũ từ lâu rồi chẳng gởi,
Thả theo dòng sông nhỏ chảy bơ vơ!
Không nói từ giã, mà nghe bao nỗi chia ly đong đầy trong khỗ thơ. Ở đó có sự ra đi, có người về nơi “phố mới”, những câu thơ cũ giữ kín trong lòng, chữ nằm im trên giấy ngả vàng mà người nhận chẳng bao giờ nhận được, chỉ đành để cho con nước, chở cả nỗi niềm trắc ẩn, bơ vơ trôi về nơi xa thẳm.
“ Và từ đó đành cách xa diêu vợi/ Nắng nhạt dần trên ga nhỏ chia ly, ”. Ra đi, là bỏ lại sau lưng tất cả, những dấu yêu một thời, để rồi từng đêm nghiền ngẫm nỗi chia xa đến quặn thắt con tim, chuyến tàu năm cũ, sân ga nhỏ tạ từ … tất cả đang mất dần khỏi tầm tay níu với.
Đêm quặn thắt trong những mùa mưa tới,
Nghe thời gian từng bước bỏ ta đi!
Khi đối diện với sự tàn nhẫn của thời gian, nhiều người đã oán trách, nhưng với Khói Chiều thì không, anh chấp nhận, vì anh hiểu triết lý nhân sinh, vì người thơ có trái tim nhân hậu. Tác giả thấu hiểu tinh thần vô thường trong triết học Phật Giáo, người thơ nhìn sự mất đi với sự tỉnh thức để rồi biết trân quý những thứ mình đang nắm giữ.
Đến với thơ của Khói Chiều, là đến với phong cách thơ trữ tình, một giọng thơ luôn mang tính tự sự, kể mà như không kể, bộc bạch mà vẫn giữ khoảng lặng. Sự tiết chế cảm xúc là điểm đáng quý, giúp bài thơ tránh khỏi bi lụy, đồng thời mở ra không gian đồng cảm cho người đọc. Chính phong cách thơ đó của Khói Chiều đã làm người đọc liên tưởng đến những ca khúc trữ tình xưa, một phong cách gần gũi, thân thiết bởi sự nhẹ nhàng, không vội vã. Từng câu, từng chữ cứ thong dong chở nỗi niềm của tác giả chạm đến trái tim người đọc và để lại ở đó những tầng cảm xúc khó tả. Có thể nói, “Đang phai” là một bài thơ mang đầy đủ tiết tấu, âm sắc của một giai điệu, và nó có thể trở thành một khúc hát trữ tình lãng mạn dành cho những tâm hồn từng đi qua nỗi chia ly của đời người, của một tình yêu đẹp.
Và cuối cùng, với tôi, “ Đang phai” không chỉ là một bài thơ tình đơn thuần, bài thơ còn mang môt triết lý nhân sinh gởi đến với người đọc. Cuộc sống vốn là một dòng chảy không ngừng, mọi thứ đều có thể mất đi, trôi theo thời gian, cứ bình tĩnh sống và chấp nhận cuộc đổi thay của tạo hóa, để trân quý những gì trong hiện tại.
Điều Khói Chiều đã làm được trong những sáng tác của anh, chính là luôn giữ một giọng thơ trầm tĩnh, không ồn ào, không khoa trương từ ngữ, không đánh đố người đọc bằng những mật hàm, mật ngữ trừu tượng, khó hiểu. Thơ của anh cứ thế đi vào lòng người đọc, nhẹ như khói, nhu mì như sương, và hiền hòa như những sợi nắng ban mai.
ĐANG PHAI
Và từ đó đường đời chia mấy ngả,
Lòng bâng khuâng cứ mãi nhớ thương về,
Nghe thật rõ tiếng còi tàu giục giã,
Cứ bàng hoàng sống dậy giữa cơn mê!
Và từ đó nắng về miền phố mới,
Để cơn mưa chợt đến, thật bất ngờ,
Câu thơ cũ từ lâu rồi chẳng gởi,
Thả theo dòng sông nhỏ chảy bơ vơ!
Và từ đó đành cách xa diêu vợi,
Nắng nhạt dần trên ga nhỏ chia ly,
Đêm quặn thắt trong những mùa mưa tới,
Nghe thời gian từng bước bỏ ta đi!
Và từ đó biển đời không yên lặng,
Từ cách xa, sau những tháng năm dài,
Công viên đó, bây giờ đây trống vắng,
Và chỉ còn từng chiếc lá đang phai!
KHÓI CHIỀU
Ảnh: Tác gỉa Khói Chiều và mẹ (Nhà thơ Thanh Tương)
