Người viết: NGUYỄN VĂN
Nhằm tạo điều kiện cho các thành viên Trung tâm được tiếp cận với những nét văn hóa và cuộc sống đời thường của người dân Nam bộ nói chung và xã Gia Thuận tỉnh Đồng Tháp nói riêng, Trung tâm UNESCO Nghiên cứu Văn chương Việt Nam (NCVCVN ) đã tổ chức chuyến đi thực tế về Gia Thuận – Đồng Tháp nhân lễ giỗ lần thứ 161 vị anh hùng dân tộc Trương Định.
Đoàn TT UNESCO NCVCVN gồm các nhà văn, nhà thơ, nghệ sĩ nhiếp ảnh…do nhà thơ Hương Thu – GĐ TT UNESCO NCVCVN làm trưởng đoàn, Nhà thơ Tâm An Chánh Văn phòng TT UNESCO NCVCVN làm phó đoàn đã đến xã Gò Công từ chiều tối ngày 19/8/2025 và đã kịp hòa mình vào những hoạt động chung tại khu di tích đền thờ Anh hùng Dân tộc Trương Định.
Khu đền thờ tọa lạc tại Gia Thuận tỉnh Đồng Tháp, về đây, đi đâu cũng nghe câu nói đầy thân thương “ Đi đám giỗ ông Cố”. Đủ biết lúc sinh thời ông đã được lòng dân như thế nào.
Theo “Đại Nam Chính Biên Liệt Truyện” Đức Ngài Trương Định được sinh ra ở miền đất đầy nắng gió Quảng Ngãi.
Trong cuộc bôn ba ông đã đưa gia đình và 5000 dân nghèo ở vùng Nam – Ngãi vào các vùng Bình Thuận, Tân Phước, Gia Thuận, Kiểng Phước Gò Công…để khai hoang, mở đất, lập ấp, chiêu mộ nghĩa quân… và chọn Đám Lá Tối Trời làm căn cứ chống Pháp. Chính vì vậy, nơi đây đã trở thành Quê hương thứ hai của ông.
Tháng 3-1862, khi giặc Pháp Tấn công và có ý chiếm thành Vĩnh Long, ông đã đứng trước hai sự lựa chọn: Một bên là lệnh triều đình, buộc bãi binh, rút về An Giang nhậm chức mới. Một bên là sự tín nhiệm của lòng dân, đề cử ông thống lĩnh nghĩa quân của ba tỉnh để giết giặc, và ông đã chọn lòng dân, nhận chức “ Bình Tây Đại Nguyên Soái” do dân phong tặng.
Mặc dù Đám Lá Tối Trời là nơi được che kín bởi những rặng dừa nước dày đặc, đến nỗi, dù là ban ngày, ánh mặt trời cũng khó chiếu sáng được, điều đó rất thuận lợi cho việc trú ẩn của nghĩa quân. Song điều bất lợi, chính là chung quanh có nhiều trảng trống, bằng phẳng, dễ bị tiêu diệt một khi giặc Pháp tấn công, chính vì vậy ông đã cho rút nghĩa quân rời khỏi đất Gò Công và chọn Lý Nhơn làm căn cứ mới tạm thời.
Sau khi cuộc truy kích của giặc Pháp ở Đám Lá Tối Trời để bắt ông không thành công, chúng rút quân. Thoát cuộc truy kích, ông đưa nghĩa quân trở về Đám lá Tối Trời, củng cố lại lực lượng và cơ sở kháng chiến. Ông truyền hịch đi khắp nơi, kêu gọi sĩ phu và người dân yêu nước góp công góp sức để cùng nhau đánh Pháp.
Lời hiệu triệu của ông đã được sĩ phu và nhân dân khắp vùng hưởng ứng, đã trở thành một cơn bão với nhiều phong trào chống Pháp sục sôi nổi lên khắp nơi ở Mỹ Tho, Tân An, Gò Công, Cần Giuộc, Chợ lớn … Ông trở thành một cái gai nhức nhối trong mắt bọn thực dân Pháp, và chúng càng ra sức truy lùng ông.
Về cái chết của Đức Ngài Trương Định, có nhiều ghi chép và nhiều phiên bản khác nhau ở một vài chi tiết, song đều có một điểm chung đó là cái chết đầy hùng khí của một vị anh hùng dân tộc.
Đêm 19 tháng 8 năm 1864, tên phản quốc Huỳnh Công Tấn dò biết nơi ở của Trương Định, báo cho Pháp đem quân bao vây. Ông và nghĩa quân đã chiến đấu quyết liệt, song trước sự chênh lệch về lực lượng quá lớn, ông bị bắn và bị bắt. Không hề run sợ, ông đã cảm khái chỉ vào mặt, mắng tên phản nước và rút gươm tự kết liễu, hy sinh để không bị rơi vào tay giặc.
Năm 2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định số 694/QĐ-TTg ngày 18/7/2024 công nhận các điểm Khởi nghĩa của Đức Ngài Trương Định ở đất Gò Công cũ (Nay là tỉnh Đồng Tháp) là di tích lịch sử cấp Quốc Gia bao gồm: Đám lá Tối Trời ở xã Gia Thuận là nơi Trương Định từng lập căn cứ cùng nhân dân chống Pháp, Ao Dinh ở xã Tân Đông là nơi ông đã tuẫn tiết, lũy Pháo Đài ở xã Phú Tân là một trong những nơi Trương Định từng chiến đấu trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Mộ và đền thờ Trương Định ở Phường Gò Công, và đền thờ Trương Định ở xã Gia Thuận là nơi thờ cúng vị anh hùng dân tộc Bình Tây Đại Nguyên Soái Trương Định.
Người dân lập àn hương án trước nhà thật trang trọng để giỗ “Ông Cố” – Vị anh hùng dân tộc Bình Tây Đại Nguyên Soái
Tham dự lễ giỗ Đức ngài Trương Định, điều để lại ấn tượng đối với 14 TV của đoàn TT UNESCO Nghiên cứu Văn chương VN chúng tôi chính là khắp khu vực Gia Thuận và các vùng lân cận, vào sáng ngày 20/8 nhà nào cũng có một bàn hương án với di ảnh của “Ông Cố” (tiếng gọi thân thương của người dân nơi đây) đặt trước nhà với mâm lễ thật trang trọng. Bên cạnh đó, lễ giỗ gần như đã trở thành một Ngày Hội văn hóa của toàn dân miền đất Phương Nam.
Ngoài ra, cũng trong chuyến đi thực tế, đoàn đã tham quan nhiều di tích tại Gò Công như: Lăng Hoàng Gia – di tích về bà Hoáng Thái Hậu Từ Dũ, Biển Tân Thành, và khám phá vẻ đẹp cùng nét văn hóa của miền sông nước Tiền Giang.
Chuyến đi thực tế đã khép lại, nhưng những cung bậc cảm xúc dường như vẫn còn đọng lại trong lòng mỗi thành viên của đoàn TT UNESCO Nghiên cứu Văn chương VN.
