Người giới thiệu: HÀ MY

Nguồn: Báo Văn Nghệ – HNV VN online

Baovannghe.vn – “Chúng ta không thể sống mà quên lịch sử. Văn học không chỉ là cái đẹp, mà còn là ký ức sống của dân tộc.” Đó là tuyên ngôn không lời nhưng lắng sâu trong từng trang viết của nhà văn Lê Toán.

 ***

Tác giả vừa cho ra đời cuốn tiểu thuyết Rừng Việt Bắc, một tác phẩm viết về đề tài lịch sử cách mạng, giai đoạn 1944-1945 trong thời điểm dân tộc Việt Nam đứng trước vận mệnh sống còn, chuyển mình từ đêm dài nô lệ sang ánh sáng độc lập. Cuốn  sách nằm trong bộ sách “Kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2-9” do Nhà xuất bản Quân đội nhân dân phát hành.

Mười lăm chương của Rừng Việt Bắc tái hiện lại những thời khắc sôi động, khốc liệt và giàu ý nghĩa lịch sử của dân tộc từ cuối năm 1944 đến tháng 9 năm 1945. Đây là thời điểm Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam) ra đời và cũng là thời khắc cả dân tộc chuẩn bị Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Với Rừng Việt Bắc, nhà văn Lê Toán không đi theo lối viết sử học, ghi chép hay tiểu sử đơn thuần, mà dựng lại lịch sử bằng tư duy nghệ thuật. Lịch sử trong ông là những khoảnh khắc sống động, là số phận con người, là ánh mắt, giọng nói, nỗi niềm. Những sự kiện trọng đại như buổi lễ thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân tại rừng Trần Hưng Đạo không chỉ hiện ra với con số 34 chiến sĩ xếp hàng trong nghi lễ thiêng liêng, mà còn được miêu tả trong một không gian đầy cảm xúc: ánh hoàng hôn phủ xuống tán rừng, tiếng chim hót vọng xa, gương mặt những người lính rạng ngời niềm tin và khát vọng. Những chi tiết ấy nếu chỉ là con số và sự kiện sẽ khô khan và dễ bị lãng quên. Nhưng qua ngòi bút văn chương của Lê Toán, lịch sử đã được có thêm những sức hấp dẫn, trở lên có hồn hơn.

Tác giả vừa cho ra đời cuốn tiểu thuyết Rừng Việt Bắc, một tác phẩm viết về đề tài lịch sử cách mạng, giai đoạn 1944-1945 trong thời điểm dân tộc Việt Nam đứng trước vận mệnh sống còn, chuyển mình từ đêm dài nô lệ sang ánh sáng độc lập. Cuốn  sách nằm trong bộ sách “Kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2-9” do Nhà xuất bản Quân đội nhân dân phát hành. Một tác phẩm hay về Cách mạng tháng Tám và ngày Quốc khánh

Mười lăm chương của Rừng Việt Bắc tái hiện lại những thời khắc sôi động, khốc liệt và giàu ý nghĩa lịch sử của dân tộc từ cuối năm 1944 đến tháng 9 năm 1945. Đây là thời điểm Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân (tiền thân của Quân đội nhân dân Việt Nam) ra đời và cũng là thời khắc cả dân tộc chuẩn bị Tổng khởi nghĩa giành chính quyền, khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.

Với Rừng Việt Bắc, nhà văn Lê Toán không đi theo lối viết sử học, ghi chép hay tiểu sử đơn thuần, mà dựng lại lịch sử bằng tư duy nghệ thuật. Lịch sử trong ông là những khoảnh khắc sống động, là số phận con người, là ánh mắt, giọng nói, nỗi niềm. Những sự kiện trọng đại như buổi lễ thành lập Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân tại rừng Trần Hưng Đạo không chỉ hiện ra với con số 34 chiến sĩ xếp hàng trong nghi lễ thiêng liêng, mà còn được miêu tả trong một không gian đầy cảm xúc: ánh hoàng hôn phủ xuống tán rừng, tiếng chim hót vọng xa, gương mặt những người lính rạng ngời niềm tin và khát vọng. Những chi tiết ấy nếu chỉ là con số và sự kiện sẽ khô khan và dễ bị lãng quên. Nhưng qua ngòi bút văn chương của Lê Toán, lịch sử đã được có thêm những sức hấp dẫn, trở lên có hồn hơn.

Là một tiểu thuyết lịch sử, Rừng Việt Bắc không thể thiếu những nhân vật lịch sử đã đi vào huyền thoại: Chủ tịch Hồ Chí Minh, Võ Nguyên Giáp, Hoàng Văn Thái, Hoàng Sâm, Đàm Quang Trung và cả các nhân vật người Mĩ trong Đội Con Nai – lực lượng tình báo của Mĩ từng hoạt động tại chiến khu Việt Bắc. Dưới ngòi bút của nhà văn, họ không hiện ra như những pho tượng hay những cái tên gắn với chiến công, mà trở lại gần gũi và đầy xúc cảm. Người đọc gặp lại hình ảnh Hồ Chí Minh dưới cái tên Văn Ba trong thời kì hoạt động ở nước ngoài, đứng trước bức tượng Nữ thần Tự do ở Mĩ và thốt lên những câu hỏi mang tầm triết lí nhân loại: “Bao giờ các dân tộc được bình đẳng? Bao giờ người da trắng và da đen được bình đẳng? Bao giờ phụ nữ được bình đẳng?” Chi tiết ấy không chỉ nói lên chiều sâu tư tưởng cách mạng của Hồ Chí Minh từ rất sớm, mà còn thể hiện tầm nhìn toàn cầu của Người.

Tương tự, các nhân vật như Võ Nguyên Giáp, Hoàng Văn Thái, những vị chỉ huy đầu tiên trong Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân cũng được khắc họa không chỉ bằng hành động mà bằng suy nghĩ, tâm trạng, giấc mơ và nỗi lo giúp họ hiện ra như những con người sống thực, không phải chỉ là biểu tượng.

Với những ai từng đọc hoặc nghiên cứu Rừng Việt Bắc, sẽ cảm nhận được chiều sâu tư liệu của tác phẩm. Nhà văn Lê Toán không sáng tác bằng trí tưởng tượng thuần túy mà dựa trên một kho tư liệu phong phú ông đã dày công tích lũy trong suốt mấy chục năm làm báo, làm văn hóa và sáng tác.

Ông từng đến tận các chiến khu xưa, vùng rừng núi biên giới, từng sống giữa đồng bào dân tộc, từng nghe và ghi lại lời kể của các nhân chứng lịch sử. Chính niềm đam mê và sự nghiêm cẩn ấy đã giúp Rừng Việt Bắc giữ được độ chính xác cần thiết của một tác phẩm lịch sử, đồng thời vẫn bay bổng, giàu chất văn chương.

Trong tiểu thuyết Rừng Việt Bắc, nhà văn Lê Toán đã lồng ghép hình ảnh thiếu niên Páo tiến bước vào Hà Nội giữa thời khắc độc lập như một biểu tượng tinh khôi, hồn nhiên và thiêng liêng cho ngày khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa: “Anh Đàm Quang Trung cử thiếu niên Páo đi trước hàng quân, chuẩn bị bước vào nội thành Hà Nội. Anh bảo rằng: “Thiếu niên là mầm non đất nước nên em bước đi tiên phong vào Hà Nội nhé!” Thiếu niên Páo thắt chặt thanh kiếm Nhật khoác sau lưng. Vai vác lá cờ đỏ sao vàng. Con chim sáo đã dạn dĩ, không ở trong lồng. Chim sáo đậu trên vai Páo. Gió sông Hồng lồng lộng. Gió mang hương vị phù sa, thổi lá cờ đỏ sao vàng bay phấp phới!”

Chi tiết đồng chí Đàm Quang Trung giao cho Páo vinh dự đi đầu hàng quân, mang theo lá cờ đỏ sao vàng và con chim sáo không còn ở trong lồng, không chỉ mang chất thơ, mà còn ẩn chứa một ý nghĩa sâu xa về sức sống mới của dân tộc. Páo là một thiếu niên dân tộc thiểu số, từng sống giữa núi rừng, từng cầm súng chiến đấu, nay mang dáng vóc của tương lai, của tuổi trẻ non nước, bước đi trong niềm kiêu hãnh và tự do. Lá cờ trên vai em bay phấp phới trong gió sông Hồng, mang theo bao hi sinh của lớp lớp người đi trước và những khát vọng cháy bỏng về một đất nước không còn nô lệ. Con chim sáo từng bị nhốt trong lồng nay đậu trên vai Páo như một biểu tượng sống động cho tinh thần độc lập, cho hình ảnh một dân tộc đã vùng lên giành lại trời cao của mình.

Tác giả đã khéo léo kết nối hình ảnh đời thường của một thiếu niên, một chú chim sáo, một làn gió sông Hồng với khoảnh khắc lớn lao của lịch sử: ngày 2 tháng 9 năm 1945: “Giờ phút lịch sử đã đến. Giờ phút “một cuộc khai sinh vĩ đại của thế giới” đã điểm. Trên Lễ đài, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời trịnh trọng đọc bản Tuyên ngôn độc lập trước quốc dân, đồng bào – khai sinh nước Việt Nam dân chủ cộng hòa!”

Khi Chủ tịch Hồ Chí Minh cất tiếng đọc bản Tuyên ngôn độc lập, đó không chỉ là lời tuyên bố với thế giới về một quốc gia mới, mà còn là lời cam kết thiêng liêng với chính nhân dân mình, với những người như Páo đã từng trải qua đêm dài nô lệ, giờ đây bước vào bình minh tự do. “Một cuộc khai sinh vĩ đại của thế giới” như cách tác giả mô tả không phải là một sự kiện xa vời, mà trở nên gần gũi, xúc động qua từng bước chân của Páo, từng cơn gió cuộn trên lá cờ, từng cánh chim sáo chao liệng. Đó là phút giây mà quá khứ, hiện tại và tương lai hòa quyện; là thời khắc thiêng liêng mà một dân tộc nắm lấy vận mệnh của chính mình. Rừng Việt Bắc không chỉ là bản anh hùng ca kháng chiến, mà còn là bản trường ca về thời khắc dựng nước, với những hình ảnh dung dị mà gợi mở chiều sâu lịch sử và cảm xúc.

Điều đáng ghi nhận ở Rừng Việt Bắc là sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa bút pháp hiện thực và giả tưởng. Đây là điều mà nhà văn Lê Toán đã nhiều lần áp dụng thành công trong các tác phẩm viết cho thiếu nhi trước đó. Ngay trong tiểu thuyết này, Páo – nhân vật thiếu nhi 12 tuổi người dân tộc thiểu số được chọn làm người dẫn chuyện. Qua đôi mắt của em, thế giới chiến khu hiện lên vừa lạ lẫm, vừa gần gũi, vừa chân thực, vừa ngây ngô. Khi nhìn thấy máy bay lần đầu, em tưởng đó là “con chim khổng lồ” có cánh lớn hơn cây rừng và lông dày như con chim mưng. Cách nhìn ấy khiến câu chuyện trở nên sinh động, hấp dẫn, vừa mang tính lịch sử vừa mang màu sắc hư cấu phù hợp với độc giả trẻ.

Bút pháp giả tưởng còn giúp những tình tiết lịch sử trở nên mềm mại, dễ tiếp cận, không quá nặng nề. Trong khi đó, sự chính xác về sự kiện, nhân vật, không gian địa lí… vẫn được giữ vững. Khi được hỏi về mục đích sáng tác, nhà văn Lê Toán chia sẻ: “Tôi viết không chỉ cho độc giả hôm nay, mà còn viết cho cả thế hệ mai sau. Nếu chúng ta không kể lại lịch sử một cách sinh động, chân thật và hấp dẫn, thì lịch sử sẽ bị lãng quên.”

Cũng vì thế, Rừng Việt Bắc không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là một “cây cầu” nối quá khứ với hiện tại và tương lai. Tác phẩm giúp bạn đọc, đặc biệt là thế hệ trẻ hiểu rõ hơn về những gian nan mà cha ông đã trải qua để có được nền độc lập hôm nay. Những cái tên như Đức Cường, Kế Hoạch, Thu Sơn… được nhắc lại, được nhớ tới với sự trân trọng trong tiểu thuyết này.

Theo nhà văn Dương Hướng – Chủ tịch Hội đồng Văn xuôi, Hội Nhà văn Việt Nam, trong bối cảnh đề tài lịch sử cách mạng ngày càng thưa vắng trên văn đàn, thì Rừng Việt Bắc là một “cú hích”, một phác họa rất đáng trân trọng. Tác phẩm không chỉ làm sống dậy hình ảnh căn cứ địa cách mạng Việt Bắc, mà còn gợi cảm hứng cho các cây bút trẻ tiếp tục dấn thân, tiếp tục viết về lịch sử dân tộc với góc nhìn nhân văn, hiện đại và gần gũi.

Rừng Việt Bắc không chỉ là thành công riêng của nhà văn Lê Toán mà còn là thành công của dòng văn học cách mạng trong thời đại mới, nơi mà văn học vẫn còn đủ sức mạnh để đánh thức lương tri, khơi dậy trách nhiệm, nuôi dưỡng lý tưởng và gìn giữ ký ức của dân tộc. Trong bối cảnh đề tài lịch sử cách mạng đang dần bị lãng quên giữa nhịp sống hiện đại và thị trường hóa, sự xuất hiện của Rừng Việt Bắc không chỉ là một tác phẩm văn học có giá trị, mà còn là một tuyên ngôn nghệ thuật mạnh mẽ, thể hiện trách nhiệm công dân, trách nhiệm trí thức và tinh thần “đồng hành cùng dân tộc” của người cầm bút hôm nay.

 

Nguồn: https://baovannghe.vn/